WOBEC ZŁA – multimedialna prezentacja wystawy Aliny Szapocznikow „Portret wielokrotny”

„Mój gest kieruje się w stronę ciała ludzkiego, tej «sfery całkowicie erogennej» (…) przez odciski ciała ludzkiego usiłuję utrwalić w przeźroczystym polistyrenie ulotne momenty życia, jego paradoksy i jego absurdalność (…) ciało ludzkie jest najwrażliwszym, jedynym źródłem wszelkiej radości, wszelkiego bólu i wszelkiej prawdy”.

Alina Szapocznikow

Alina Szapocznikow – jedna z najważniejszych powojennych polskich artystek i najoryginalniejszych rzeźbiarek XX wieku urodziła się 16 maja 1926 r. w Kaliszu. Pochodziła z rodziny żydowskich lekarzy. W czasie wojny przebywała w getcie w Pabianicach, a potem kolejno więziona była w niemieckich obozach koncentracyjnych: Auschwitz-Birkenau, Bergen-Belsen i Theresienstadt. Po wyzwoleniu, mimo iż jej matka wróciła do Łodzi, Szapocznikow zdecydowała się zamieszkać w Pradze. Podjęła tam artystyczną praktykę w pracowni rzeźbiarza Otokara Velimskiego, a następnie rozpoczęła studia w Wyższej Szkole Artystyczno-Przemysłowej u profesora Josefa Wagnera. Dzięki stypendium Szapocznikow cztery lata studiowała w paryskiej École Nationale Supérieure des Beaux-Arts. Jako wolna słuchaczka pobierała nauki w pracowni Paula Niclausse’a. Ciężka choroba zmusiła ją jednak do przerwania nauki. W 1951 r. artystka wróciła do Polski i na stałe osiadła w Warszawie, gdzie posiadała pracownię. Początkowo wykonywała rzeźby w obowiązującym socrealistycznym stylu, były to głównie projekty i realizacje pomnikowe. Po tzw. odwilży w połowie lat 50. mogła wreszcie pokazać to, co ją fascynowało: formę i tworzywo. Powstają wtedy realistyczne i bliskie abstrakcji wizerunki młodych kobiet oraz dramatyczne rzeźby odwołujące się do przeżyć wojennych. W latach sześćdziesiątych zaczęła realizować asamblaże – rzeźby kombinowane z różnych struktur i materiałów. W 1962 roku uczestniczyła w Biennale Sztuki w Wenecji.

W 1963 roku wyjechała z kraju i na stałe zamieszkała w Paryżu. W pracowni w Malakoff eksperymentowała z nowymi materiałami: poliestrem czy poliuretanem. Tworzyła głownie kompozycje przestrzenne z wykorzystaniem odlewów własnego ciała, jak i osób jej bliskich (Portrety wielokrotne).  W 1965 roku zdobyła nagrodę Fundacji Copley’a za asamblaż zatytuowany Goldfinger. Nagrodę przyznało jury w składzie: Murcel Duchamp, Jean Arp i Max Ernst.

Pod koniec życia niektóre z jej projektów miały charakter konceptualny ale i niezwykle osobisty. Tworzyła serie zniekształconych autoportretów (Nowotwory i Nowotwory uosobione) a w ostatnim roku życia zrealizowała Zielnik – swoisty album ze spłaszczonymi, odrealnionymi odlewami ciała- swojego i syna Piotra. Zmarła 2 marca 1973 roku w sanatorium Praz-Coutant w Passy, po długich zmaganiach z chorobą nowotworową.

Rozwinęła indywidualny język, za pomocą którego mierzyła się zarówno z traumą Holocaustu, jak i dezintegracją własnego ciała. Była jedną z genialnych europejskich pionierek sztuki kobiet.

W 2012 roku w Museum of Modern Art w Nowym Jorku odbyła się wystawa indywidualna ponad 100 rysunków i rzeźb Aliny Szapocznikow. Kuratorkami wystawy „Alina Szapocznikow- Sculpture Undone 1955- 1972” były Elena Filipovic i Joanna Mytkowska.

Na wystawie „Portret wielokrotny” prezentujemy po raz pierwszy, film dokumentujący WYSTAWĘ RETROSPEKTYWNĄ Aliny Szapocznikow, której kuratorką była Anda Rottenberg. Ekspozycja ta miała miejsce w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie w 1998 roku. Pokazywany w Galerii film został przygotowany specjalnie na kaliską wystawę przez Różę Fabjanowską i Sławomira Malcharka. Pokazujemy również reprodukcje poliestrowej rzeźby „Kroczące usta” z 1966 roku oraz monotypii z lat 1960 – 1961. Wszystkie z kolekcji prywatnych m.in. Krzysztofa M Bednarskiego oraz prof. Waldemara Baraniewskiego. Zobaczyć można również dwa filmy promujące twórczość i osobę Aliny Szapocznikow. Pierwszy to zrealizowany przez dr Mor Presiado dokument przybliżający postać artystki, który prezentujemy w oryginalnej hebrajskiej wersji językowej. Jest on  częścią projektu Massive Open Online Course (MOOC): „Fixing the World: Feminist Art and Jewish Identity”, który opowiada historię żydowskich artystów, ich walkę o równość i sprawiedliwość w świecie sztuki i poza nim. Drugi to „Piekna Polin” z 2018 roku. Film ten powstał pod opieką pani Izabeli Galuby-Bryi a autorami jego są: Ola Gadzinowska, Ewelina Wojtynka, Hubert Pietrasiak i Dorota Kowalska. Dokument ten zdobył nagrodę na konkursie zorganizowanym przez międzynarodową fundację „Centropa”, zajmującą się edukacją i pamięcią o Holokauście. Dopełnienie prezentacji „Portret wielokrotny” stanowią katalogi z wystaw Aliny Szapocznikow m.in. w Muzeum MOMA w Nowym Jorku, w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie, w IRSA Fine Art. „HOTEL DE SAKE” w Warszawie oraz z Muzeum Śląskiego w Katowicach.

Dr Mor Presiado:

„Piękna Polin”:

Prezentowana w Galerii Sztuki im. Jana Tarasina w Kaliszu wystawa „Portret wielokrotny” Aliny Szapocznikow jest częścią specjalnych wydarzeń, które towarzyszą obchodom 82. rocznicy pierwszych deportacji kaliskich Żydów.

Ekspozycja powstała dzięki wsparciu wielu życzliwych instytucji i osób prywatnych. Pragniemy skierować szczególne podziękowania w stronę:
Piotra Stanisławskiego i Herve Loevenbruck
Hanny Wróblewskiej – Dyrektorki ZACHĘTY – Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie
Róży Fabjanowskiej i Sławomira Malcharka
Tadeusza Czywczyńskiego
Krzysztofa M Bednarskiego
prof. Waldemara Baraniewskiego
Oli Gadzinowskiej

Dodatkowe materiały mogą Państwo znaleźć na stronie Galerii Lovenbruck, która reprezentuje Alinę Szapocznikow i zarządza prawami autorskimi w imieniu syna artystki, Piotra Stanisławskiego.
https://loevenbruck.com/single.php?type=exposition&id=4279

oraz Hauser and Wirth Gallery reprezentującej artystkę w Nowym Jorku, Londynie, Hong-Kongu i na Art Basel: