Jaan Toomik „Untitled” (to Brother) w Galerii Pulsar

Od 26.04 do 26.05 w Galerii Pulsar prezentować będziemy pracę Jaana Toomika.

Jaan Toomik (ur. 1961 ) mieszka i pracuje w Tallinie. Jest artystą tworzącym wideo-arty, performerem, malarzem i  filmowcem. Liczne nagrody sprawiły, że na arenie międzynarodowej jest najbardziej zauważalnym i uznawanym współczesnym estońskim artystą.

W estońskim świecie sztuki Toomik zyskał uznanie w latach 80-tych XX wieku jako malarz, a od początku lat 90-tych jako twórca instalacji i wideo. Szerokie międzynarodowe uznanie przyniosły mu krótkie filmy (np. Ojciec i syn, 1998). Brał udział w Biennale w São Paulo (1994), ARS ’95 Helsinki (1995), Manifesta 1 (1996), Biennale w Wenecji (1997; 2003), 4.Berlińskim Biennale Sztuki Współczesnej (2006).

Jaan Toomik urodził się 2 października 1961 r. W Tartu w Estonii (wówczas: Estońska Socjalistyczna Republika Radziecka). Jego ojciec zmarł w 1971 roku, gdy miał 9 lat, pozostawiając go i jego starszego brata pod opieką matki, która była lekarzem. Toomik wspomina, że w późnym okresie dojrzewania stał się bardzo wrażliwym młodym człowiekiem, interesującym się tylko głęboką filozofią i sztukami pięknymi.  Po ukończeniu szkoły średniej w mieście Haapsalu w 1980 r. przez dwa lata służył w obowiązkowej armii radzieckiej w pobliżu Wołgogradu w Rosji, strzegąc ogromnego składu bomb i ładując amunicję do pociągów zmierzających do Afganistanu. W tym czasie rysował dziesiątki portretów swoich kolegów żołnierzy. Po doświadczeniach w armii, Toomik zapisał się do Akademii Sztuk Pięknych w Tallinie, gdzie w latach 1985-1991 studiował na wydziale malarstwa. Artysta nie ukrywał, że w tamtym czasie był pod silnym wpływem Jorge Luisa Borgesa. Twórcze wybory wiodły Toomika stopniowo w kierunku  sztuki performance,  sztuki instalacyjnej i sztuki site-specific, by ostatecznie doprowadzić do rezygnacji z malarstwa. Zainteresowanie instalacjami stanowiło ważny krok w jego karierze zawodowej.

W pierwszej połowie lat 90. Jaan Toomik zaczął tworzyć proste akcje koncepcyjne, które zwykle nagrywał na wideo. Film performance i instalacja Way to São Paulo (1994)  były przełomowym momentem w karierze Toomika. W Brazylii na Biennale w São Paulo, wideo prezentowało osobliwe lustro sześcianu unoszące się na trzech rzekach w Tartu, Pradze i São Paulo – wszystkie miasta geograficznie położone są na tej samej linii. Kolejny film Dancing Home (1995), po raz pierwszy zaprezentowany na ARS ’95 w Helsinkach, dokumentował niedbale ubranego artystę, który na tylnym pokładzie promu, tańczy w hipnotycznym rytmie silników (pośrednio artysta nawiązał do katastrofy promowej w Estonii, która wystąpiła w dniu 28 września 1994 r.). W 1997 roku Toomik reprezentował Estonię na  Biennale w Wenecji instalacją site-specific, będącą „korytarzem widokowym” wykonanym z trumien bez dna / topless.

W 1998 r. najbardziej znany film Toomika  „Ojciec i syn” został ukończony i po raz pierwszy zaprezentowany w City Gallery w Tallinie. W tym krótkim filmie (2 minuty, 35 sekund) artysta jeździ nago po lodowatym, zimnym Morzu Bałtyckim, nieustannie krążąc wokół widza. Towarzyszy mu religijny śpiew jego dziesięcioletniego syna. W końcu artysta znika w białym blasku, z którego przybył. Wideo należy do wielu kolekcji (Muzeum Sztuki w Estonii, dzięki uprzejmości Fundacji Nicole Trussardi, kolekcji Eriki Hoffmann, Berlin, Muzeum Stedeljik, Amsterdamu, Moderna Museet, Sztokholm, Muzeum Ludwiga, Budapeszt).

W większości przypadków filmy wideo Toomika mają bardzo osobiste tło. Prezentowane w Galerii Pulsar wideo „Untitled” (2002) dokumentuje peformance poświęcony jego zmarłemu bratu. W filmie artysta spada swobodnie z wysokości 9 metrów, jakby nurkował lub skakał do wody, ale zamiast wody ziemia „połyka” artystę. Ukryta w tym performance empatia prowadzi do refleksji nad samotnością.

Jann Toomik „Untitled” (to Brother) 2002, 1’- ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku.

Kuratorka: Joanna Dudek